YARARLI BİLGİLER
Dizel Pompa Yararlı Bilgiler
Dizel motorların mimarı Rudolf Diesel bugünleri görseydi motorunun başarısıyla herhalde gurur duyardı. Dizel motorlar günümüze o kadar çok alanda kullanılıyor ki hayret etmemek mümkün değil.
Lokomotiften gemilere, kamyonlardan dizel otomobillere kadar kullanılan bu motor tipini daha yakından tanıyalım.
Dizel motorlar da benzinli motorlar gibi içten yanmalı ve 4 zamanlı motorlardır.
Benzinli motorlarla çok benzerliği olmasına rağmen ana çalışma prensibi farklıdır. Benzinli motorlarda yakıt (benzin) ve hava karbüratörde karıştırılarak yanma odasına ulaşır. Burada pistonun sıkıştırdığı karışımın buji tarafından ateşlenmesiyle patlama oluşur.
Dizel motorlarda ise durum biraz farklıdır. Pistonun içine yakıt ve hava karışımı dolmaz. Sadece hava dolar. Bu yüzden yakıt ve havayı karıştıran karbüratörler dizel motorlarda yoktur. Silindire dolan hava piston tarafından yüksek oranda sıkıştırılır. Bu sıkıştırma oranı benzinli motorlara göre daha yüksektir. Sıkışan hava yüksek basınç altında 500 santigrat derece gibi bir sıcaklığa ulaşır. İşte bu esnada silindirin içine püskürtülen yakıt alev alır ve patlama meydana gelir.
Sonuç olarak dizel motorda buji yoktur. Onun yerine yakıt püskürten enjektörler bulunur. Aynı zamanda benzinli motorlar gibi karbüratöre de ihtiyaç duymazlar.
Pistonun 2 kez aşağı yukarı hareketi ile 4 zaman dediğimiz emme, sıkıştırma, patlama ve egzoz zamanları oluşur.
1-Emme Zamanı: Bu safhada, emme subap'ının açılması ile pistonun içine hava dolar. Bu durumda piston aşağı doğru hareket etmektedir.
2-Sıkıştırma Zamanı: Bu safhada piston yukarı hareket etmeye başlar. Bu sayede hava yüksek bir oranda sıkışır. Bu sıkışmanın doğurduğu yüksek basınçla havanın sıcaklığı 500 santigrat dereceye kadar çıkar.
3-Patlama Zamanı: Bu safhada aşırı derecede ısınan havanın üstüne püskürtülen yakıt (mazot) alev alır. Bu patlamayla açığa çıkan enerji pistonu aşağı doğru iter. Güç ve dönme hareketi bu safhada oluşmaktadır.
4-Egzoz Zamanı: Artık piston yukarı çıkmaktadır. İçerde oluşan yanmış gazlar egzoz subabının açılmasıyla pistondan dışarı atılır. Artık silindir 1 çevrimini tamamlamıştır.
Dizel motorlarda mazot dediğimiz daha ucuz bir yakıt kullanılır. Mazot yakıtı elde edilirken benzin gibi uzun safhalar gerektirmez. Bu yüzden daha ucuz yakıttır. Dizel motorların performansı günümüzde benzinli motorların performansını yakalamıştır. Düşük maliyetle yüksek oranlarda güç üretmeleri dizel motorlara avantaj sağlar. Dizel motorları soğuk iken çalıştırmak biraz güç olabilir. Ama günümüz teknolojisi bunu çözmüştür.
Lokomotiften gemilere, kamyonlardan dizel otomobillere kadar kullanılan bu motor tipini daha yakından tanıyalım.
Dizel motorlar da benzinli motorlar gibi içten yanmalı ve 4 zamanlı motorlardır.
Benzinli motorlarla çok benzerliği olmasına rağmen ana çalışma prensibi farklıdır. Benzinli motorlarda yakıt (benzin) ve hava karbüratörde karıştırılarak yanma odasına ulaşır. Burada pistonun sıkıştırdığı karışımın buji tarafından ateşlenmesiyle patlama oluşur.
Dizel motorlarda ise durum biraz farklıdır. Pistonun içine yakıt ve hava karışımı dolmaz. Sadece hava dolar. Bu yüzden yakıt ve havayı karıştıran karbüratörler dizel motorlarda yoktur. Silindire dolan hava piston tarafından yüksek oranda sıkıştırılır. Bu sıkıştırma oranı benzinli motorlara göre daha yüksektir. Sıkışan hava yüksek basınç altında 500 santigrat derece gibi bir sıcaklığa ulaşır. İşte bu esnada silindirin içine püskürtülen yakıt alev alır ve patlama meydana gelir.
Sonuç olarak dizel motorda buji yoktur. Onun yerine yakıt püskürten enjektörler bulunur. Aynı zamanda benzinli motorlar gibi karbüratöre de ihtiyaç duymazlar.
Pistonun 2 kez aşağı yukarı hareketi ile 4 zaman dediğimiz emme, sıkıştırma, patlama ve egzoz zamanları oluşur.
1-Emme Zamanı: Bu safhada, emme subap'ının açılması ile pistonun içine hava dolar. Bu durumda piston aşağı doğru hareket etmektedir.
2-Sıkıştırma Zamanı: Bu safhada piston yukarı hareket etmeye başlar. Bu sayede hava yüksek bir oranda sıkışır. Bu sıkışmanın doğurduğu yüksek basınçla havanın sıcaklığı 500 santigrat dereceye kadar çıkar.
3-Patlama Zamanı: Bu safhada aşırı derecede ısınan havanın üstüne püskürtülen yakıt (mazot) alev alır. Bu patlamayla açığa çıkan enerji pistonu aşağı doğru iter. Güç ve dönme hareketi bu safhada oluşmaktadır.
4-Egzoz Zamanı: Artık piston yukarı çıkmaktadır. İçerde oluşan yanmış gazlar egzoz subabının açılmasıyla pistondan dışarı atılır. Artık silindir 1 çevrimini tamamlamıştır.
Dizel motorlarda mazot dediğimiz daha ucuz bir yakıt kullanılır. Mazot yakıtı elde edilirken benzin gibi uzun safhalar gerektirmez. Bu yüzden daha ucuz yakıttır. Dizel motorların performansı günümüzde benzinli motorların performansını yakalamıştır. Düşük maliyetle yüksek oranlarda güç üretmeleri dizel motorlara avantaj sağlar. Dizel motorları soğuk iken çalıştırmak biraz güç olabilir. Ama günümüz teknolojisi bunu çözmüştür.
Biyodizel bitkisel yağdan yapılan ve modifiye edilmemiş tüm dizel motorlarda çalışabilen bir yakıttır. Biyodizel soya, ay çiçegi, kolza, hindistan cevizi ve kenevir gibi doğrudan tohumun ezilmesi (saf yağlar) de dahil tüm bitkilerden yapılabilir. Biyodizel ayrıca fast-food restoranlardaki kullanılmış yağlardan da yapılabilir. Hatta donmuş yağ ve balık yağı gibi hayvansal yağlar da biyodizel yakıt yapımında kullanılabilir. Biyodizel “Geleceğe Dönüş” filmindeki gibi bir şey gözükse de bu, dizel motorların icadından bu yana 100 yıldan fazla bir zamandır kullanımda.
Dr. Rudolf Diesel mineral yağ ve bitkisel yağ gibi farklı yakıtlarla çalışabilecek dizel motoru icat etmiştir. Dr. Diesel’in ilk deneyleri ciddi hatalarla sonuçlandı. Fakat 1900 yılında Paris’teki Dünya Sergisinde icat ettiği motoru gösterdiği zaman bu motor % 100 yerfıstığı yağıyla çalışıyordu.
Dr. Diesel 1911 yılında dizel motorların bitkisel yağlarla beslenebileceğini belirtmiş, bunu kullanan ülkelerde tarımın gelişmesine önemli katkılarda bulunabileceğini söylemiştir. 1912 yılında ise Diesel şöyle demektedir; “Motor yakıtlarında bitkisel yağların kullanımı bugün önemsiz gibi görünebilir. Fakat bu yağlar zamanla petrol kadar ve günümüzün katranı kadar önemli olacaktır.”
Dr. Diesel’in 1913’te ölümünden bu yana, icat ettiği motor “dizel” olarak bildiğimiz ve kirliliğe neden olan petrol yakıtında da çalışacak şekilde modifiye edilmiştir. Ancak tarım ile ilgili fikirleri ve yaptığı icat toplum için temiz, yenilenebilir, yerel bölgelerde de yetiştirilebilinen bir yakıtın temelini atmıştır.
Biyodizelin Faydaları
1) Biyodizel tüm geleneksel, modifiye edilmemiş dizel motorlarda çalışır. Biyodizeli kullanmak için herhangi bir motor modifikasyonuna ve “motoru dönüştürmeye” gerek yoktur. Baska bir deyişle “biyodizeli yakıt tankına dökmeniz yeterlidir”.
2) Biyodizel petrol dizelinin depolandığı her yerde depolanabilir. Pompalar, depolar ve taşıma araçları dahil tüm dizel yakıtlı altyapılar herhangi bir değişikliğe gerek kalmadan biyodizel kullanabilir.
3) Biyodizel Sera Etkisinin asıl nedeni olan Karbon Dioksit emisyonlarını % 100 azaltır. Biyodizel bitkilerden geldiği için ve bitkiler de karbon dioksit solunumu yaptığından biyodizel kullanılarak karbon dioksit etkisi azaltılır.
4) Biyodizel tek başına yada istediğiniz miktarda petrol dizel yakıtı ile karıştırılarak kullanılabilir. Biyodizelin % 20 dizel yakıtı ile karışımına “B20,” % 5 karışımına da “B5” adı verilir ve buna göre adlandırılır.
5) Biyodizel normal dizel yakıtından daha da yağlayıcıdır ve motorun ömrünü arttırır, ayrıca yandığında – asit yağmurlarının ana bileşeni olan- sülfür dioksiti üreten sülfürü -yağlı bir üniteyi- değiştirmek için de kullanılabilir. Fransa’da satılan tüm dizel yakıtlarda sülfürün yerine % 5 biyodizel kullanılır.
6) Biyolojik olarak parçalanabildiği ve zehirsiz olduğu için biyodizelin kullanımı güvenlidir. Uluslararası Biyodizel Kuruluna göre “temiz biyodizel, şeker kadar kolay ayrışır, tuzdan daha az zehir içerir.”
7) Biyodizeli taşımak daha güvenlidir. Biyodizelde yaklaşık 300 F derecelik yüksek alevlenme noktası veya tutuşma sıcaklığı vardır. Petrol dizelde ise bu alevlenme noktası 125 F derecedir.
8) Biyodizelle çalışan motorlar sorunsuz çalışır ve kilometrede tükettiği yakıt dizel yakıtta çalışan motorlara benzer. Araç başlatma, ateşleme, güç çıktısı, motor torku de biyodizelden fazla etkilenmez.
9) Petrol dizelli yakıtların hepsinden çıkan pis kokunun yerine biyodizelde patlamış mısır kokusuna benzer bir koku vardır.
Dr. Rudolf Diesel mineral yağ ve bitkisel yağ gibi farklı yakıtlarla çalışabilecek dizel motoru icat etmiştir. Dr. Diesel’in ilk deneyleri ciddi hatalarla sonuçlandı. Fakat 1900 yılında Paris’teki Dünya Sergisinde icat ettiği motoru gösterdiği zaman bu motor % 100 yerfıstığı yağıyla çalışıyordu.
Dr. Diesel 1911 yılında dizel motorların bitkisel yağlarla beslenebileceğini belirtmiş, bunu kullanan ülkelerde tarımın gelişmesine önemli katkılarda bulunabileceğini söylemiştir. 1912 yılında ise Diesel şöyle demektedir; “Motor yakıtlarında bitkisel yağların kullanımı bugün önemsiz gibi görünebilir. Fakat bu yağlar zamanla petrol kadar ve günümüzün katranı kadar önemli olacaktır.”
Dr. Diesel’in 1913’te ölümünden bu yana, icat ettiği motor “dizel” olarak bildiğimiz ve kirliliğe neden olan petrol yakıtında da çalışacak şekilde modifiye edilmiştir. Ancak tarım ile ilgili fikirleri ve yaptığı icat toplum için temiz, yenilenebilir, yerel bölgelerde de yetiştirilebilinen bir yakıtın temelini atmıştır.
Biyodizelin Faydaları
1) Biyodizel tüm geleneksel, modifiye edilmemiş dizel motorlarda çalışır. Biyodizeli kullanmak için herhangi bir motor modifikasyonuna ve “motoru dönüştürmeye” gerek yoktur. Baska bir deyişle “biyodizeli yakıt tankına dökmeniz yeterlidir”.
2) Biyodizel petrol dizelinin depolandığı her yerde depolanabilir. Pompalar, depolar ve taşıma araçları dahil tüm dizel yakıtlı altyapılar herhangi bir değişikliğe gerek kalmadan biyodizel kullanabilir.
3) Biyodizel Sera Etkisinin asıl nedeni olan Karbon Dioksit emisyonlarını % 100 azaltır. Biyodizel bitkilerden geldiği için ve bitkiler de karbon dioksit solunumu yaptığından biyodizel kullanılarak karbon dioksit etkisi azaltılır.
4) Biyodizel tek başına yada istediğiniz miktarda petrol dizel yakıtı ile karıştırılarak kullanılabilir. Biyodizelin % 20 dizel yakıtı ile karışımına “B20,” % 5 karışımına da “B5” adı verilir ve buna göre adlandırılır.
5) Biyodizel normal dizel yakıtından daha da yağlayıcıdır ve motorun ömrünü arttırır, ayrıca yandığında – asit yağmurlarının ana bileşeni olan- sülfür dioksiti üreten sülfürü -yağlı bir üniteyi- değiştirmek için de kullanılabilir. Fransa’da satılan tüm dizel yakıtlarda sülfürün yerine % 5 biyodizel kullanılır.
6) Biyolojik olarak parçalanabildiği ve zehirsiz olduğu için biyodizelin kullanımı güvenlidir. Uluslararası Biyodizel Kuruluna göre “temiz biyodizel, şeker kadar kolay ayrışır, tuzdan daha az zehir içerir.”
7) Biyodizeli taşımak daha güvenlidir. Biyodizelde yaklaşık 300 F derecelik yüksek alevlenme noktası veya tutuşma sıcaklığı vardır. Petrol dizelde ise bu alevlenme noktası 125 F derecedir.
8) Biyodizelle çalışan motorlar sorunsuz çalışır ve kilometrede tükettiği yakıt dizel yakıtta çalışan motorlara benzer. Araç başlatma, ateşleme, güç çıktısı, motor torku de biyodizelden fazla etkilenmez.
9) Petrol dizelli yakıtların hepsinden çıkan pis kokunun yerine biyodizelde patlamış mısır kokusuna benzer bir koku vardır.
Dizel motorlarında yanma, sıkıştırma sonunda sıkışan, sıcaklığı ve basıncı artan hava içine yakıtı yüksek basınçla püskürterek sağlanır.Bunu sağlamak için sağlam ve çok hassas çalışan bir parçanın toplandığı bir sisteme gerek duyulur. Bu sisteme dizel yakıt sistemi denir.
Dizel motorlarda yakıt sistemleri büyük sabit tesislerde,gemilerde ve motorlu taşıtlarda yerleştirme bakımından farklılık gösterir.Ancak sistemleri oluşturan parçalar görev ve yapılarına göre birbirlerine benzerler.
YAKIT PÜSKÜRTME YÖNTEMLERİ
Dizel motorlarda sıkıştırılan hava üzerine yakıtı püskürtmek iki şekilde olur.Bunlar;
Basınçlı hava ile püskürtme:
Genellikle düşük devirli ve büyük güçlü motorlarda yakıt sıkıştırılmış hava ile silindir içine püskürtülür.Motordan hareket alan bir hava kompresörü,yaklaşık olarak rölenti devrinde 50 bar yüksek devirlerde 70 bar basınçta hava sağlanır.Bu sistem yakıtın daha iyi yanmasını sağlar.Ancak hava kompresörü motor gücünü %5-10’unu tüketir.Bu sistem yüksek devirli motorlarda uygun olmadığı için günümüzde çok fazla kullanılmamaktadır.
Mekanik Püskürtme:
Yüksek devirli motorlarda mekanik püskürtme sistemi kullanılmaktadır.Bu sistemde yakıt silindir içine yakıta yapılan basınç ile püskürtülmektedir.Yakıtın silindire toz halinde püskürtülmesi ve yakıt ile havanın çok iyi karışması gerekir.Bunu gerçekleştirebilmek için günümüzde pompalar,enjektörler ve yanma odaları çok iyi tasarlanmaktadır.Bu nedenle günümüz motorlarının başarımı (performansı) yüksektir.
Yakıt Tankları
Gemilerde yakıt tankı olarak,yakıtın gemiye ilk olarak alındığı çift dip (dabılbotum) tankları,dinlendirme tankları ve servis tankları bulunur.Yakıt tankları yakıtı temiz ve güvenli bir şekilde depolayacak kapasitede çelik saçlardan yapılır.Paslanmasını önlemek için kurşun kalay karışımı ile kaplanır.Yakıt tankları içinde yakıt seviyesini göstermek üzere şamandıra düzenekleri bulunur. Deponun dibinde su ve tortuların birikmesi için bir tortu çukuru ve boşaltma musluğu vardır. Ortalama beş yüz saatlik çalışmadan sonra bu musluk açılarak su ve tortu boşaltılır.
Yakıt Filtreleri
Filtreler dizel yakıt sisteminin iyi süzülmüş yakıtla uzun zaman arızasız çalışmasını sağlayan elemanlardır. Dizel filtreleri; parçacıkları süzmenin yanı sıra, yakıttaki suyu da gideriyor. Su ve dizel yakıtının yoğunlu farkından yararlanılarak yapılan ayrıştırma işleminde; daha yoğun olan su, filtrenin su bölmesinde birikiyor. Filtre edilmesinden sonra daha hafifleşen dizel yakıtı, çıkış ağzından sevk ediliyor
MAZOT POMPASI BAKIM VE TUTUMU
Görevleri : Yakıt pompalarının emme kabiliyetleri olmadığından bunlara yakıtın basınçlı olarak gönderilmesi gerekir. Bu nedenle bu işi, hemen hemen her yakıt sisteminde bulunan besleme pompası yapar. Yani yakıtı depodan emer ve basınçlı olarak filtre yoluyla yakıt pompasına gönderir. Kapasiteleri, motorun harcayacağı en fazla yakıt miktarını karşılayabilecek kadardır.
MAZOT POMPASININ ÇEŞİTLERİ
Dizel yakıt sistemlerinde besleme pompaları;
a) Pistonlu tip,
b) Diyaframlı tip,
c) Dişli tip,
d) Paletli tip,
olmak üzere 4 çeşittir. Bunlardan pistonlu ve diyaframlı tip en çok kullanılır.
BESLEME POMPALARININ KONTROLLERİ
Besleme pompalarında yapılan kontroller 4 grupta toplanabilir bunlar:
a) Vakum kontrolü : Ayar tezgahı ortalama 500 – 600 dev/dak da çalıştırılır. Normal yakıt akışı temin edildikten sonra, giriş musluğu kapatılır. Bir dakika içinde vakum metre de okunan değer 0,25 kg/cm2 veya daha az olmalıdır.
b) Basma basıncı kontrolü : Vakum kontrolü yapıldıktan sonra giriş musluğu açılır. Bir miktar yakıt akışı temin edilir, ve daha sonra çıkış musluğu kapatılır. Bu durumda manometrede okunan değer 1,5 ilâ 3,5 kg/cm2 arsında olmalıdır.
c) Sızdırmazlık kontrolü : Pistonlu tip besleme pompalarında irtibat çubuğunun boyuna olan yakıt kaçağını anlamak için yapılan bir kontroldür. Besleme pompası sökülmüş durumda iken çıkış rekoruna bir kör tapa takılır. Giriş tarafı ayar tezgahının basınçlı yakıt devresine bağlanır. Yakıt basıncı 25 kg/cm2 ye yükseltilir. İtici pimi sonunda 15 saniyeden kısa bir zamanda bir yakıt damlası oluşuyorsa, itici pimi ve yuvası aşınmıştır.
d) Debi kontrolü : Ayar tezgahı belli bir devirde döndürülür. Besleme pompasından çıkan yakıt bir ölçülü kapta toplanır. Bu yakıtın miktarı katologda verilen değerde olmalıdır. Örneğin; Ayar tezgahı 500 dev/dak da dönerken, 300 basmada tüpte 900 cm3 yakıt toplanmalıdır.
BESLEME POMPALARININ ARIZALARI
a) Pistonlu tip besleme pompalarının arızaları:
1- Rekor ve bağlantılar sızdırabilir.
2- Giriş ve çıkış supapları bozulur, kaçırma yapar.
3- Piston yay basıncı zayıflar veya yay kırılabilir.
4- Piston ve silindir aşınır.
5- Durultma kabındaki filtre tıkanır.
6- Kam veya makaralı itecek aşınır.
7- İtici çubuğu ( irtibat çubuğu ) ve yuvası aşınır.
b) Diyaframlı tip besleme pompalarının arızaları:
1- Rekor ve bağlantılar sızdırabilir.
2- Giriş ve çıkış supapları bozulur, kaçırma yapar.
3- Diyafram arkasındaki açık hava deliği tıkanır.
4- Diyafram delinir.
5- Diyafram yay basıncı zayıflar veya yay kırılabilir.
6- Kam ve manivela aşınır.
7- Durultma kabındaki filtre tıkanır.
c) Dişli tip besleme pompalarının arızaları:
1- Rekor ve bağlantılar sızdırabilir.
2- Dişli ile gövde arasında boşluk artar.
3- Dişli ile kapak arasında boşluk artar.
4- Emniyet supabı yay basıncı zayıflar.
d) Paletli tip besleme pompalarının arızaları:
1- Rekor ve bağlantılar sızdırabilir.
2- Paletler aşınabilir.
3- Emniyet supabı yay basıncı zayıflar.
YAKIT SİSTEMLERİNİN BAKIMI
Yakıt Sisteminin Havasının Alınması:
Dizel motorlarında yakıt sistemi içerisine hava girerse yakıta yapılan basınç devamlılık arz etmeyeceği için motor çalışmaz. Bunun için havanın sistemden çıkartılması gerekmektedir. Hava almada sıra depodan başlanarak, musluk, filtre, pompa ve enjektörlerdir.
Yakıt Sisteminin Hava Yapmasının Sebepleri:
Depoda yakıtın bitmesi,
Alçak basınç borulardaki çatlak veya kaçaklar,
Filtre değişimleri ve temizlenmesinde gerekli özenin gösterilmemesi.
Dizel motorlarda yakıt sistemleri büyük sabit tesislerde,gemilerde ve motorlu taşıtlarda yerleştirme bakımından farklılık gösterir.Ancak sistemleri oluşturan parçalar görev ve yapılarına göre birbirlerine benzerler.
YAKIT PÜSKÜRTME YÖNTEMLERİ
Dizel motorlarda sıkıştırılan hava üzerine yakıtı püskürtmek iki şekilde olur.Bunlar;
Basınçlı hava ile püskürtme:
Genellikle düşük devirli ve büyük güçlü motorlarda yakıt sıkıştırılmış hava ile silindir içine püskürtülür.Motordan hareket alan bir hava kompresörü,yaklaşık olarak rölenti devrinde 50 bar yüksek devirlerde 70 bar basınçta hava sağlanır.Bu sistem yakıtın daha iyi yanmasını sağlar.Ancak hava kompresörü motor gücünü %5-10’unu tüketir.Bu sistem yüksek devirli motorlarda uygun olmadığı için günümüzde çok fazla kullanılmamaktadır.
Mekanik Püskürtme:
Yüksek devirli motorlarda mekanik püskürtme sistemi kullanılmaktadır.Bu sistemde yakıt silindir içine yakıta yapılan basınç ile püskürtülmektedir.Yakıtın silindire toz halinde püskürtülmesi ve yakıt ile havanın çok iyi karışması gerekir.Bunu gerçekleştirebilmek için günümüzde pompalar,enjektörler ve yanma odaları çok iyi tasarlanmaktadır.Bu nedenle günümüz motorlarının başarımı (performansı) yüksektir.
Yakıt Tankları
Gemilerde yakıt tankı olarak,yakıtın gemiye ilk olarak alındığı çift dip (dabılbotum) tankları,dinlendirme tankları ve servis tankları bulunur.Yakıt tankları yakıtı temiz ve güvenli bir şekilde depolayacak kapasitede çelik saçlardan yapılır.Paslanmasını önlemek için kurşun kalay karışımı ile kaplanır.Yakıt tankları içinde yakıt seviyesini göstermek üzere şamandıra düzenekleri bulunur. Deponun dibinde su ve tortuların birikmesi için bir tortu çukuru ve boşaltma musluğu vardır. Ortalama beş yüz saatlik çalışmadan sonra bu musluk açılarak su ve tortu boşaltılır.
Yakıt Filtreleri
Filtreler dizel yakıt sisteminin iyi süzülmüş yakıtla uzun zaman arızasız çalışmasını sağlayan elemanlardır. Dizel filtreleri; parçacıkları süzmenin yanı sıra, yakıttaki suyu da gideriyor. Su ve dizel yakıtının yoğunlu farkından yararlanılarak yapılan ayrıştırma işleminde; daha yoğun olan su, filtrenin su bölmesinde birikiyor. Filtre edilmesinden sonra daha hafifleşen dizel yakıtı, çıkış ağzından sevk ediliyor
MAZOT POMPASI BAKIM VE TUTUMU
Görevleri : Yakıt pompalarının emme kabiliyetleri olmadığından bunlara yakıtın basınçlı olarak gönderilmesi gerekir. Bu nedenle bu işi, hemen hemen her yakıt sisteminde bulunan besleme pompası yapar. Yani yakıtı depodan emer ve basınçlı olarak filtre yoluyla yakıt pompasına gönderir. Kapasiteleri, motorun harcayacağı en fazla yakıt miktarını karşılayabilecek kadardır.
MAZOT POMPASININ ÇEŞİTLERİ
Dizel yakıt sistemlerinde besleme pompaları;
a) Pistonlu tip,
b) Diyaframlı tip,
c) Dişli tip,
d) Paletli tip,
olmak üzere 4 çeşittir. Bunlardan pistonlu ve diyaframlı tip en çok kullanılır.
BESLEME POMPALARININ KONTROLLERİ
Besleme pompalarında yapılan kontroller 4 grupta toplanabilir bunlar:
a) Vakum kontrolü : Ayar tezgahı ortalama 500 – 600 dev/dak da çalıştırılır. Normal yakıt akışı temin edildikten sonra, giriş musluğu kapatılır. Bir dakika içinde vakum metre de okunan değer 0,25 kg/cm2 veya daha az olmalıdır.
b) Basma basıncı kontrolü : Vakum kontrolü yapıldıktan sonra giriş musluğu açılır. Bir miktar yakıt akışı temin edilir, ve daha sonra çıkış musluğu kapatılır. Bu durumda manometrede okunan değer 1,5 ilâ 3,5 kg/cm2 arsında olmalıdır.
c) Sızdırmazlık kontrolü : Pistonlu tip besleme pompalarında irtibat çubuğunun boyuna olan yakıt kaçağını anlamak için yapılan bir kontroldür. Besleme pompası sökülmüş durumda iken çıkış rekoruna bir kör tapa takılır. Giriş tarafı ayar tezgahının basınçlı yakıt devresine bağlanır. Yakıt basıncı 25 kg/cm2 ye yükseltilir. İtici pimi sonunda 15 saniyeden kısa bir zamanda bir yakıt damlası oluşuyorsa, itici pimi ve yuvası aşınmıştır.
d) Debi kontrolü : Ayar tezgahı belli bir devirde döndürülür. Besleme pompasından çıkan yakıt bir ölçülü kapta toplanır. Bu yakıtın miktarı katologda verilen değerde olmalıdır. Örneğin; Ayar tezgahı 500 dev/dak da dönerken, 300 basmada tüpte 900 cm3 yakıt toplanmalıdır.
BESLEME POMPALARININ ARIZALARI
a) Pistonlu tip besleme pompalarının arızaları:
1- Rekor ve bağlantılar sızdırabilir.
2- Giriş ve çıkış supapları bozulur, kaçırma yapar.
3- Piston yay basıncı zayıflar veya yay kırılabilir.
4- Piston ve silindir aşınır.
5- Durultma kabındaki filtre tıkanır.
6- Kam veya makaralı itecek aşınır.
7- İtici çubuğu ( irtibat çubuğu ) ve yuvası aşınır.
b) Diyaframlı tip besleme pompalarının arızaları:
1- Rekor ve bağlantılar sızdırabilir.
2- Giriş ve çıkış supapları bozulur, kaçırma yapar.
3- Diyafram arkasındaki açık hava deliği tıkanır.
4- Diyafram delinir.
5- Diyafram yay basıncı zayıflar veya yay kırılabilir.
6- Kam ve manivela aşınır.
7- Durultma kabındaki filtre tıkanır.
c) Dişli tip besleme pompalarının arızaları:
1- Rekor ve bağlantılar sızdırabilir.
2- Dişli ile gövde arasında boşluk artar.
3- Dişli ile kapak arasında boşluk artar.
4- Emniyet supabı yay basıncı zayıflar.
d) Paletli tip besleme pompalarının arızaları:
1- Rekor ve bağlantılar sızdırabilir.
2- Paletler aşınabilir.
3- Emniyet supabı yay basıncı zayıflar.
YAKIT SİSTEMLERİNİN BAKIMI
Yakıt Sisteminin Havasının Alınması:
Dizel motorlarında yakıt sistemi içerisine hava girerse yakıta yapılan basınç devamlılık arz etmeyeceği için motor çalışmaz. Bunun için havanın sistemden çıkartılması gerekmektedir. Hava almada sıra depodan başlanarak, musluk, filtre, pompa ve enjektörlerdir.
Yakıt Sisteminin Hava Yapmasının Sebepleri:
Depoda yakıtın bitmesi,
Alçak basınç borulardaki çatlak veya kaçaklar,
Filtre değişimleri ve temizlenmesinde gerekli özenin gösterilmemesi.
Yıl 1959... Paris otomobil fuarında sergilenen Peugeot 403 seri üretimi gerçeklerştirilen ilk dizel otomobil olarak tarihe geçti. Yıl 1998... Peugeot, yeni nesil dizel teknolojisi HDI motoru üretti. Yıl 2006... Bugün, üstün HDI teknolojisiyle, çok düşük yakıt tüketimini ve en son derece yüksek bir performansı birarada yaşatan Peugeot'nun HDI modelleri, Avrupa ve Türkiye'nin en çok tercih edilen otomobilleri.
Peugeot HDI motorları devrim yaratan "common rail" (ortak yakıt yolu) yüksek basınçlı püskürtme sistemi üzerine inşa edilmiştir. Yüksek mühendislik ve teknoloji ürünü olan HDI motorları yakıtın yüksek basınçla sürekli akışını ve yakıt püskürtmelerinin kusursuz kontrolünü sağlar. HDI teknolojisi sağladığı esneklik, tork ve güçle büyük bir sürüş zevki sunar ve yakıt tüketimini, hava kirliliğini, yanma gürültülerini ve titreşimleri azaltır.
HDI teknolojisi nasıl çalışır?
Elektronik olarak kontrol edilmekte olan enjektörler yüksek basınç altında (1350 bar) tutulan ortak bir yakıt besleme yoluna bağlıdır. Ortak yakıt yolu sistemine özgü çok hassas bir elektronik beyin motor sıcaklığı, hava sıcaklığı, atmosferik hava basıncı ve hatta gaz pedalının konumu da dahil bir çok parametreyi gözlemler. Bu faktörleri göz önüne alan elektronik beyin otomobilin motoru içindeki yakıt besleme, püskürtme basıncı ve yakıtın silindirlere püskürtülme hızı gibi işlemleri düzenler. Enjektörler her silindirin içine tam olarak belirlenmiş miktarda yakıtın püskürtülmesini sağlayan değişken kontrol kafalarına sahiptir. Ayrıca elektronik beyin yakıtın silindirlere en doğru zamanda püskürtülmesini garantiler.
Püskürtülen yakıt miktarı ve püskürtme süresi, püskürtme basıncından ve motorun döngüsünden bağımsız olarak ayarlanır. Bu fonksiyonların ayrıştırılması:
Ön veya pilot püskürtmenin belirli miktarda ve sürede yapılmasını ve bunun neticesinde motor gürültüsünün ve motor tarafından atılan krili gazların miktarını azaltılmasını, Ateşleme kıvılcımı ve gereken güç çıkışına göre ayarlanan ana püskürtme yapılmasını olanaklı kılar. Ortak yakıt yolu sistemi...
Bosch ile birlikte geliştirilmiş olan ortak yakıt yolu sistemi yüksek basınç pompası kullanmaktadır(1350 bar). Silindirlere püskürtülen yakıt miktarı elektronik beyin sayesinde kesinlikle ayarlanabilmektedir. Püskürtme deliklerindeki küçük çaplı memeler yakıtın yanmadan önce tamamen buharlaştırılmasını garantilemektedir.
Özel dizayn edilmiş yanma odası...
Yanma odası mükemmel bir hava sirkülasyonu sağlayacak şekilde dizayn edilmiştir ve ideal bir yakıt-hava karışımı sağlanmasını garantilemektedir. Bu özellik yakıt-hava karışımının neredeyse tamamen yanmasına katkıda bulunur ve çok yüksek bir verimlilik sağlar.
Yeni tip motor yağı...
HDI motor yüksek ekonomi sağlaması için yeni tip bir motor yağı kullanmaktadır
HDI: Çevreye saygı...
HDI teknolojisi ve özellikle de "pilot püskürtme" özelliği daha verimli yanma ve yakıtın tamamen yakılmasını sağlar. Bu da egzos gazlarının azaltılması demektir. Normal standartlarla karşılaştırıldığında HDI motor sera etkisi yapan gazlarda (CO2) %20, ozona zararlı gazlarda %50 ve kurum parçacıklarında %50 azalma sağlamaktadır. HDI motor çevrenin korunmasına katkıda bulunmaktadır.
Gürültü ve titreşim seviyesinde önemli azalma...
Ön püskürtme veya pilot püskürtme silindirlerin esas yakıt püskürtmesi olmadan önce ısınmasına yardımcı olur ve böylece ateşleme zamanını ve yanma sürecinin başlangıcındaki yakıt ateşlenmesini kısaltır. Bunun sonucu olarak dizel motorlarda mevcut olan tipik tıkırtı sesi azaltılır ve motor gürültüsü benzinli motorların seviyesine düşer. Azaltılmış motor sürtünmesi, ekstra hafif hareketli parçalar ve motor bloğunun özel dizaynı sayesinde motorun sebep olduğu titreşimler minimum seviyeye iner.
Düşük devirlerde ataklık…
Ortak Yakıt Yolu sistemi motorun düşük devirde çalıştığı durumlarda bile yakıtın yüksek basınç altında püskürtülmesini sağlar. Bu özellik motorun düşük devirlerde daha fazla çekiş gücü üretmesini ve bu yüksek çekiş gücünü geniş bir devir yelpazesinde verebilmesini sağlar. Bunun sonucu olarak daha yumuşak, daha atak ve gerektiğinde güvenli ve kolay olarak kullanıcı isteklerine cevap verebilen bir motor elde edilmiş olur.
HDI Güç Dağıtımı...
Yakıt ekonomisi sağlamanın yanında güç üretimi ve ivmelenmeyi iyileştirmek için sübap sistemi sürtünmeyi azaltacak şekilde tasarlanmıştır. Pistonlar, miller ve motor sübapları önemli oranda hafifletilmiş (%50) ve bunun neticesinde motordaki hareketli parçaların ataleti azaltılmıştır.
Peugeot HDI motorları devrim yaratan "common rail" (ortak yakıt yolu) yüksek basınçlı püskürtme sistemi üzerine inşa edilmiştir. Yüksek mühendislik ve teknoloji ürünü olan HDI motorları yakıtın yüksek basınçla sürekli akışını ve yakıt püskürtmelerinin kusursuz kontrolünü sağlar. HDI teknolojisi sağladığı esneklik, tork ve güçle büyük bir sürüş zevki sunar ve yakıt tüketimini, hava kirliliğini, yanma gürültülerini ve titreşimleri azaltır.
HDI teknolojisi nasıl çalışır?
Elektronik olarak kontrol edilmekte olan enjektörler yüksek basınç altında (1350 bar) tutulan ortak bir yakıt besleme yoluna bağlıdır. Ortak yakıt yolu sistemine özgü çok hassas bir elektronik beyin motor sıcaklığı, hava sıcaklığı, atmosferik hava basıncı ve hatta gaz pedalının konumu da dahil bir çok parametreyi gözlemler. Bu faktörleri göz önüne alan elektronik beyin otomobilin motoru içindeki yakıt besleme, püskürtme basıncı ve yakıtın silindirlere püskürtülme hızı gibi işlemleri düzenler. Enjektörler her silindirin içine tam olarak belirlenmiş miktarda yakıtın püskürtülmesini sağlayan değişken kontrol kafalarına sahiptir. Ayrıca elektronik beyin yakıtın silindirlere en doğru zamanda püskürtülmesini garantiler.
Püskürtülen yakıt miktarı ve püskürtme süresi, püskürtme basıncından ve motorun döngüsünden bağımsız olarak ayarlanır. Bu fonksiyonların ayrıştırılması:
Ön veya pilot püskürtmenin belirli miktarda ve sürede yapılmasını ve bunun neticesinde motor gürültüsünün ve motor tarafından atılan krili gazların miktarını azaltılmasını, Ateşleme kıvılcımı ve gereken güç çıkışına göre ayarlanan ana püskürtme yapılmasını olanaklı kılar. Ortak yakıt yolu sistemi...
Bosch ile birlikte geliştirilmiş olan ortak yakıt yolu sistemi yüksek basınç pompası kullanmaktadır(1350 bar). Silindirlere püskürtülen yakıt miktarı elektronik beyin sayesinde kesinlikle ayarlanabilmektedir. Püskürtme deliklerindeki küçük çaplı memeler yakıtın yanmadan önce tamamen buharlaştırılmasını garantilemektedir.
Özel dizayn edilmiş yanma odası...
Yanma odası mükemmel bir hava sirkülasyonu sağlayacak şekilde dizayn edilmiştir ve ideal bir yakıt-hava karışımı sağlanmasını garantilemektedir. Bu özellik yakıt-hava karışımının neredeyse tamamen yanmasına katkıda bulunur ve çok yüksek bir verimlilik sağlar.
Yeni tip motor yağı...
HDI motor yüksek ekonomi sağlaması için yeni tip bir motor yağı kullanmaktadır
HDI: Çevreye saygı...
HDI teknolojisi ve özellikle de "pilot püskürtme" özelliği daha verimli yanma ve yakıtın tamamen yakılmasını sağlar. Bu da egzos gazlarının azaltılması demektir. Normal standartlarla karşılaştırıldığında HDI motor sera etkisi yapan gazlarda (CO2) %20, ozona zararlı gazlarda %50 ve kurum parçacıklarında %50 azalma sağlamaktadır. HDI motor çevrenin korunmasına katkıda bulunmaktadır.
Gürültü ve titreşim seviyesinde önemli azalma...
Ön püskürtme veya pilot püskürtme silindirlerin esas yakıt püskürtmesi olmadan önce ısınmasına yardımcı olur ve böylece ateşleme zamanını ve yanma sürecinin başlangıcındaki yakıt ateşlenmesini kısaltır. Bunun sonucu olarak dizel motorlarda mevcut olan tipik tıkırtı sesi azaltılır ve motor gürültüsü benzinli motorların seviyesine düşer. Azaltılmış motor sürtünmesi, ekstra hafif hareketli parçalar ve motor bloğunun özel dizaynı sayesinde motorun sebep olduğu titreşimler minimum seviyeye iner.
Düşük devirlerde ataklık…
Ortak Yakıt Yolu sistemi motorun düşük devirde çalıştığı durumlarda bile yakıtın yüksek basınç altında püskürtülmesini sağlar. Bu özellik motorun düşük devirlerde daha fazla çekiş gücü üretmesini ve bu yüksek çekiş gücünü geniş bir devir yelpazesinde verebilmesini sağlar. Bunun sonucu olarak daha yumuşak, daha atak ve gerektiğinde güvenli ve kolay olarak kullanıcı isteklerine cevap verebilen bir motor elde edilmiş olur.
HDI Güç Dağıtımı...
Yakıt ekonomisi sağlamanın yanında güç üretimi ve ivmelenmeyi iyileştirmek için sübap sistemi sürtünmeyi azaltacak şekilde tasarlanmıştır. Pistonlar, miller ve motor sübapları önemli oranda hafifletilmiş (%50) ve bunun neticesinde motordaki hareketli parçaların ataleti azaltılmıştır.
İLERİ ENJEKSİYON SİSTEMLERİ / COMMON RAIL DIRECT INJECTION
21.yüzyılda,performansı artırıp gürültüyü azaltmak,zehirli gaz difüzyonunu engellemek, yakıt sarfiyatı,tasarruf gibi beklentiler dizel motorları tarafından karşılanacaktır. Söz konusu ihtiyaçlar "Common Rail" diye adlandırılan çok yüksek basınç değerleri ile çalışan ve elektronik olarak yönetilen sistemlerle karşılanmaktadır. Bu sistemler Bosch tarafından üretilmektedir ve yeni dizel motorlarında kullanılmaktadır.
Bu sistem yakıt sarfiyatını %20 oranında düşürürken, düşük devirlerde %50, yüksek devirlerde %25 gibi önemli oranlarda tork artışı sağlayarak kullanımı kolaylaştırmakta, aynı zamanda vibrasyon ve gürültüyü azaltmakta.
Diğer önemli konu da çevre kirliliği performansıdır.Yeni jenerasyon motorlar arasında bu motorlar son derece verimli ''DENOX'' katalitik konvertörlerle beraber kullanılmaları sonucu en temiz motor kategorisinde yer almaktadırlar.
Artık pek çok otomobil dizel modellerinde doğrudan püskürtme sistemi kullanılıyor.Dizel motorların biline gelen gürültülü çalışma sistemine son veren,eskisine oranla daha fazla güç ve ekonomi sağlayan yeni nesil dizel motorlarda gelişmiş CDI (Common Rail Direct Injection) kullanılıyor.
Bu teknolojiyi ilk olarak bulan ve geliştiren Mercedes-Benz firmasının AR-GE bölümüdür (1997) . Mercedes-Benz CDI teknolojisinin çalışmalarına başlamadan önce büyük bir AR-GE çalışması başlatmış.Bu çalışmalarda dizel motorlar incelenmiş.Eksikleri ve tüketici gereksinimleri belirlenmiş.Ve ortaya CDI teknolojisi çıkmış.CDI teknolojisinin dizel motorlara kazandırdığı pek çok özelliğin yanı sıra en önemli dört özelliği ;
· Dizel motorların bilinen gücünün ötesinde bir güç sağlamak
· Benzersiz bir ekonomi
· Çevre duyarlılığı
· Motorda sessizlik.
PRENSİP
Motorlar tarafından hareket ettirilen yüksek basınçlı bir pompa ''Rail'' e sürekli yüksek basınç altında motorin temin eder. ''Rail'' bütün enjektör tüpleriyle irtibatlıdır. Her bir enjektör 2 yollu bir selonoid valfla kumanda edilmektedir.
Bir E.C.U.motordan gelen parametreleri değerlendirerek şu fonksiyonları yönetir.
- "Rail" deki basınç
- Pompa debisi
"COMMON RAIL" sistemlerinde enjektörler bir motor çevrimi boyunca birden fazla püskürtme işlemi gerçekleştirir.
· Bir pilot enjeksiyon, yada ön enjeksiyon.
· Bir ana enjeksiyon.
· Bir post enjeksiyon (Euro 2000 gibi son derece iyi emisyon standartlarının temini için.)
Ön ve post enjeksiyon sürelerinin kısalığı milisaniyeden 1000 kat daha küçük olan ms birimi kullanmamız gerekmektedir
21.yüzyılda,performansı artırıp gürültüyü azaltmak,zehirli gaz difüzyonunu engellemek, yakıt sarfiyatı,tasarruf gibi beklentiler dizel motorları tarafından karşılanacaktır. Söz konusu ihtiyaçlar "Common Rail" diye adlandırılan çok yüksek basınç değerleri ile çalışan ve elektronik olarak yönetilen sistemlerle karşılanmaktadır. Bu sistemler Bosch tarafından üretilmektedir ve yeni dizel motorlarında kullanılmaktadır.
Bu sistem yakıt sarfiyatını %20 oranında düşürürken, düşük devirlerde %50, yüksek devirlerde %25 gibi önemli oranlarda tork artışı sağlayarak kullanımı kolaylaştırmakta, aynı zamanda vibrasyon ve gürültüyü azaltmakta.
Diğer önemli konu da çevre kirliliği performansıdır.Yeni jenerasyon motorlar arasında bu motorlar son derece verimli ''DENOX'' katalitik konvertörlerle beraber kullanılmaları sonucu en temiz motor kategorisinde yer almaktadırlar.
Artık pek çok otomobil dizel modellerinde doğrudan püskürtme sistemi kullanılıyor.Dizel motorların biline gelen gürültülü çalışma sistemine son veren,eskisine oranla daha fazla güç ve ekonomi sağlayan yeni nesil dizel motorlarda gelişmiş CDI (Common Rail Direct Injection) kullanılıyor.
Bu teknolojiyi ilk olarak bulan ve geliştiren Mercedes-Benz firmasının AR-GE bölümüdür (1997) . Mercedes-Benz CDI teknolojisinin çalışmalarına başlamadan önce büyük bir AR-GE çalışması başlatmış.Bu çalışmalarda dizel motorlar incelenmiş.Eksikleri ve tüketici gereksinimleri belirlenmiş.Ve ortaya CDI teknolojisi çıkmış.CDI teknolojisinin dizel motorlara kazandırdığı pek çok özelliğin yanı sıra en önemli dört özelliği ;
· Dizel motorların bilinen gücünün ötesinde bir güç sağlamak
· Benzersiz bir ekonomi
· Çevre duyarlılığı
· Motorda sessizlik.
PRENSİP
Motorlar tarafından hareket ettirilen yüksek basınçlı bir pompa ''Rail'' e sürekli yüksek basınç altında motorin temin eder. ''Rail'' bütün enjektör tüpleriyle irtibatlıdır. Her bir enjektör 2 yollu bir selonoid valfla kumanda edilmektedir.
Bir E.C.U.motordan gelen parametreleri değerlendirerek şu fonksiyonları yönetir.
- "Rail" deki basınç
- Pompa debisi
"COMMON RAIL" sistemlerinde enjektörler bir motor çevrimi boyunca birden fazla püskürtme işlemi gerçekleştirir.
· Bir pilot enjeksiyon, yada ön enjeksiyon.
· Bir ana enjeksiyon.
· Bir post enjeksiyon (Euro 2000 gibi son derece iyi emisyon standartlarının temini için.)
Ön ve post enjeksiyon sürelerinin kısalığı milisaniyeden 1000 kat daha küçük olan ms birimi kullanmamız gerekmektedir